Thường xuyên bị mẹ chồng mắng nhiếc, đay nghiến, chị N.T.T. (30 tuổi, quê Thanh Hóa) sợ sệt, chán nản, lâu dần rơi vào rối loạn lo âu.

Mắc chứng rối loạn lo âu do bị mẹ chồng soi xét

Chị N.T.T. (30 tuổi, quê Thanh Hóa) sống cùng mẹ chồng trong căn nhà ba gian đơn sơ, còn chồng đi xuất khẩu lao động. Chị luôn cố gắng làm tròn bổn phận, chăm sóc mẹ chồng như mẹ ruột, chu toàn việc nhà, đối nội đối ngoại, nhưng càng ngày, những mâu thuẫn nhỏ nhặt dần chồng chất, biến cuộc sống của chị thành chuỗi ngày ngột ngạt.

Khi con trai đi làm xa, bà trút hết những kỳ vọng và yêu cầu khắt khe lên người con dâu. Bà để ý từng hành động của chị, từ cách nấu ăn, giặt giũ đến việc cô đi đâu, làm gì. Chỉ cần thấy không vừa mắt, bà sẽ không ngần ngại góp ý, thậm chí trách móc.

Ban đầu, chị cố nhẫn nhịn nhưng càng ngày, sự căng thẳng càng lớn. Bà luôn miệng nhắc đến chuyện tiền bạc, trách con trai gửi tiền ít, ngầm ám chỉ con dâu không biết vun vén. Mỗi lần như vậy, chị cảm thấy tủi thân vô cùng. Chị cũng đi làm, cố gắng kiếm tiền, nhưng trong mắt mẹ chồng, mọi thứ chị làm không có chút giá trị.

Bác sĩ Trần Thị Thu Hà, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai trao đổi với người bệnh rối loạn lo âu

Từ khi chồng đi làm xa nhà, chị T. mất dần những giấc ngủ ngon. Ban đầu, chị chỉ trằn trọc đôi ba đêm, nhưng lâu dần, tình trạng mất ngủ trở nên thường xuyên. Chị giật mình thức giấc lúc nửa đêm, tim đập nhanh, người vã mồ hôi, cảm giác như có thứ gì đó đè nặng lên ngực khiến bản thân nghẹt thở. Chị hoảng sợ, nghĩ rằng mình bị bệnh tim hoặc một chứng bệnh nào đó nghiêm trọng.

Nhiều lần, người nhà phải đưa chị đi cấp cứu trong đêm. Bác sĩ kiểm tra nhưng không tìm ra nguyên nhân rõ ràng. Họ bảo có thể do căng thẳng, khuyên chị nghỉ ngơi, ăn uống điều độ.

Những ngày sau, chị trở nên nhạy cảm hơn, hay cáu gắt, dễ xúc động. Chỉ cần mẹ chồng nói một câu nặng lời, chị cũng có thể rơi nước mắt. Từ đó, bản thân chị xuất hiện cảm giác sợ sệt. Sợ về nhà, sợ những bữa cơm gia đình nặng nề, sợ cả những ánh nhìn dò xét của mẹ chồng. Chị thấy cô đơn ngay trong chính ngôi nhà mình.

Đầu năm 2025, khi tình trạng mất ngủ kéo dài khiến công việc và cuộc sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng, chị quyết định đi khám tại bệnh viện tuyến tỉnh. Kết quả chẩn đoán, chị bị rối loạn thần kinh thực vật. Sau 15 ngày điều trị, sức khỏe của chị T. được cải thiện, nhưng chỉ vài tháng sau, tình trạng mất ngủ lại tái diễn, lần này còn nghiêm trọng hơn.

Sau đó, chị T. đã tìm đến Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai. Sau hàng loạt kiểm tra lâm sàng và chuyên sâu, bác sĩ kết luận chị mắc rối loạn lo âu – một chứng bệnh tâm lý chị chưa từng nghĩ đến.

Chị phải nhập viện điều trị, sử dụng thuốc kết hợp với trị liệu tâm lý. Bác sĩ giúp chị nhận ra, những tổn thương tinh thần do mâu thuẫn gia đình, sự cô đơn khi chồng xa nhà, và áp lực phải làm tròn bổn phận là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng của chị. Người phụ nữ học cách chấp nhận không thể làm hài lòng tất cả, học cách buông bỏ những áp lực không đáng có.

Sau 10 ngày điều trị, sức khỏe của chị dần ổn định. Lần đầu tiên sau một thời gian dài, chị có thể ngủ một giấc sâu mà không giật mình tỉnh dậy trong lo lắng.

Theo bác sĩ Trần Thị Thu Hà, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân Thảo đến viện trong tình trạng mệt mỏi, kiệt sức, khó ngủ, hồi hộp, tim đập nhanh, lo lắng nhiều về tình trạng sức khỏe của bản thân. Tình trạng sức khỏe bất ổn kéo dài suốt nhiều năm, người phụ nữ rơi vào trạng thái hoang mang.

Sau khi tiếp nhận, bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh nhân Thảo gặp phải là rối loạn lo âu – một rối loạn sức khỏe tâm thần rất điển hình. Người bệnh được can thiệp trị liệu tâm lý kết hợp với sử dụng thuốc. Sau thời gian điều trị nội trú, hiện chị Thảo hoàn toàn có thể quay trở lại với công việc bình thường, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày. Để theo dõi tiến triển của bệnh và dự phòng yếu tố nguy cơ, bác sĩ khuyên người bệnh tái khám định kỳ.

Lo âu là cảm giác bất an và lo lắng quá mức, không kiểm soát được. (Ảnh minh họa)

Nhận diện rối loạn lo âu

Theo bác sĩ Hà, lo âu là cảm giác bất an và lo lắng quá mức, không kiểm soát được. Đi kèm với cảm xúc đó là sự căng cơ, bồn chồn, mệt mỏi, khó tập trung. Lo âu cũng là trạng thái cảm xúc lo lắng kéo dài, hoặc các mối đe dọa không xác định. Điều đó khiến người mắc rối loạn lo âu thận trọng quá mức khi tiếp cận mối đe dọa tiềm ẩn và cản trở việc đối phó mang tính phù hợp.

Rối loạn lo âu thuộc các rối loạn liên quan đến stress và dạng cơ thể. Rối loạn lo âu khá thường gặp trong quần thể dân số chung. Tỷ lệ mắc bệnh ước tính từ 2-8% dân số, trong đó phụ nữ mắc rối loạn này gấp đôi nam giới.

Theo chuyên gia, nguyên nhân sinh bệnh, có sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, các yếu tố môi trường như các trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu, các bệnh lý cơ thể kết hợp với việc sử dụng rượu và chất gây nghiện khác. Các tác động của sang chấn tâm lý, stress trong cuộc sống cũng là yếu tố góp phần vào việc khởi phát, tăng nặng và kéo dài dai dẳng rối loạn lo âu trầm cảm trong suốt cuộc đời người bệnh.

Triệu chứng cơ thể của lo âu rất phong phú như: Khó thở, khó chịu ở ngực hoặc bụng, cảm giác nghẹn có cảm giác có khối trong họng hoặc khó nuốt; hồi hộp, tim đập mạnh, nhịp tim nhanh; vã mồ hôi; buồn nôn, đi ngoài, đi tiểu nhiều lần, các cơn đỏ mặt, ớn lạnh, tê bì, tê cóng hoặc cảm giác kim châm, yếu, căng cơ hoặc đau đớn, không đứng vững và cảm giác sắp ngất.

Về mặt hành vi người mắc lo âu thường biểu cảm trạng thái sợ hãi, thu mình, né tránh, dễ cáu bẳn, thở nhanh, khó nói; tăng nhạy cảm, giảm tập trung chú ý, sợ mất kiểm soát. Người bệnh thường suy nghĩ mọi việc theo hướng trầm trọng hóa, thảm họa hóa vấn đề… Trạng thái lo âu khiến người bệnh luôn căng thẳng, cáu kỉnh, cảm giác tù túng, đang bên bờ vực và không thể thư giãn. Trạng thái này có hoặc không liên quan rõ rệt với sang chấn tâm lý và điều đáng chú ý là các rối loạn này không dần mất đi khi sang chấn tâm lý không còn.

Các triệu chứng của rối loạn lo âu rất đa dạng trong đó có nhiều triệu chứng dễ nhầm với triệu chứng các bệnh lý cơ thể khiến người bệnh thường chậm chễ tiếp cận đúng chuyên khoa.

Bác sĩ khuyến cáo khi gặp biến cố hoặc cảm thấy stress kéo dài, người bệnh nên tìm đến sự hỗ trợ từ các cơ sở y tế hoặc chuyên gia tâm lý để tránh hậu quả nghiêm trọng về lâu dài.

Do áp lực của đời sống hiện đại, các vấn đề rối loạn lo âu có xu hướng gia tăng. Theo một thông khảo sát công bố năm 2021, khoảng 4% dân số mắc phải chứng rối loạn lo âu, tương đương với 301 triệu người.

Theo thống kê của Bộ Y tế công bố tháng 8/2023, mỗi năm gần 15 triệu người Việt Nam mắc các chứng rối loạn tâm thần, đứng đầu là trầm cảm, rối loạn lo âu – chiếm 5,4% dân số.