Tôi sinh ra trong một ngôi làng nhỏ, nơi cái nghèo như bóng tối bám riết lấy từng mái tranh. Nhà tôi nghèo đến mức cơm còn chẳng đủ no, nói gì đến những thứ xa xỉ như thịt, như cá. Mẹ tôi, người phụ nữ gầy gò với đôi mắt trũng sâu, thường ngồi bên bếp lửa, nấu nồi cháo loãng từ những hạt gạo ít ỏi gom góp được. Cha tôi, một người thợ cày thuê, quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, nhưng tiền kiếm được chẳng bao giờ đủ để đổi lấy nụ cười trên môi mẹ.

Ba mươi năm trước, khi tôi lên tám tuổi, lần đầu tiên tôi nghe thấy cái từ “phở”. Một hôm, thằng Tèo, thằng bạn hàng xóm, chạy qua nhà tôi, miệng còn dính nước soup, kể rằng nó vừa được bác nó dẫn lên phố ăn phở. “Mày biết không, phở ngon lắm, nước ngọt, thịt mềm, lại có cả rau thơm!” – nó hào hứng kể, đôi mắt sáng rực. Tôi đứng đó, ngẩn người, cố tưởng tượng cái món ăn mà thằng Tèo nói, nhưng trong đầu chỉ toàn hình ảnh nồi cháo loãng của mẹ. Tôi hỏi: “Ăn phở là ăn thế nào?” Thằng Tèo cười phá lên: “Trời ơi, mày ngu thế, cứ cầm đũa xúc mà ăn thôi!” Tôi gật gù, nhưng trong lòng trống rỗng, vì tôi chẳng biết mùi phở là gì, chẳng biết cái cảm giác “ngon” mà nó tả ra sao.

Đêm đó, tôi nằm co ro trên chiếc chõng tre, bụng đói cồn cào. Tôi mơ thấy mình ngồi trước một tô phở bốc khói, nước trong veo, thịt đỏ au, mùi thơm ngát bay lên. Tôi cầm đũa, nhưng chẳng biết làm sao để ăn, cứ vụng về quấy lung tung cho đến khi mẹ lay tôi dậy: “Con mơ gì mà khóc thế?” Tôi chẳng dám kể, chỉ lặng lẽ lau nước mắt.

Rồi cái nghèo cướp đi tất cả. Năm tôi mười tuổi, cha mất vì kiệt sức sau một mùa cày thuê. Mẹ gồng gánh nuôi tôi, nhưng bà cũng chẳng trụ được lâu. Trước khi nhắm mắt, mẹ nắm tay tôi, thì thào: “Mẹ xin lỗi, con trai… mẹ chẳng cho con được ngày nào no đủ.” Tôi gào lên trong cơn mưa lạnh buốt, nhưng mẹ đã đi xa, để lại tôi với nỗi ám ảnh về cái đói, cái khổ, và cả cái món phở mà tôi chưa từng được nếm.

Ba mươi năm trôi qua, tôi giờ đã là một người đàn ông trung niên, sống tạm ổn ở thành phố nhờ làm công nhân. Tôi đã ăn phở, đã biết cách cầm đũa gắp từng sợi bánh, chấm miếng thịt vào nước mắm. Nhưng mỗi lần ngồi trước tô phở, lòng tôi lại quặn thắt. Tôi nhớ mẹ, nhớ cha, nhớ những ngày đói đến mức chẳng dám mơ. Tôi tự hỏi, nếu ngày ấy tôi được ăn một bát phở, liệu mẹ có cười không, liệu cha có bớt nhọc nhằn hơn không?

Hôm qua, tôi trở về làng cũ, mang theo một nồi phở nóng hổi tự nấu, đặt trước mộ cha mẹ. Tôi quỳ xuống, đốt nén nhang, nước mắt rơi lã chã: “Cha, mẹ ơi, con mang phở về cho hai người đây… nhưng con xin lỗi, con mang về muộn quá rồi.” Gió lạnh thổi qua, mang theo tiếng nấc của tôi hòa vào khói hương. Ba mươi năm, tôi đã biết cách ăn phở, nhưng cái giá phải trả là cả một tuổi thơ đói khát, và hai người thân yêu nhất đời tôi chẳng bao giờ được nếm thử.