Liên quan đến việc sáp nhập tỉnh thành, bên cạnh tiêu chí để “nhóm” các địa phương, nhiều chuyên gia lưu ý tính toán, cân nhắc việc lựa chọn trung tâm hành chính – chính trị của tỉnh mới.

Tại cuộc họp mới đây, thông báo việc Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ thống nhất trình Bộ Chính trị phương án giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đề cập việc lựa chọn trung tâm hành chính – chính trị tại tỉnh mới. Thủ tướng lưu ý, việc này phải cân nhắc các yếu tố lịch sử, địa lý, kết nối hạ tầng, không gian phát triển, quốc phòng, an ninh và hội nhập.

Cách lựa chọn thủ phủ truyền thống

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, qua theo dõi, tiếp xúc có thể thấy cử tri và nhân dân rất đồng tình với chủ trương sáp nhập một số tỉnh, bỏ cấp huyện, tiếp tục tinh gọn cấp xã.

Trong đó, ông Nguyễn Túc nhấn mạnh việc đặt tên tỉnh sau sáp nhập cũng như chọn đặt trung tâm hành chính – chính trị (thủ phủ) ở đâu là việc luôn thu hút sự quan tâm của nhân dân.

Vị cán bộ Mặt trận đề cập thông tin, với phương án được Đảng ủy Chính phủ thống nhất trình cơ quan có thẩm quyền, nhiều địa bàn có thể sáp nhập 2 tỉnh, thậm chí 3 tỉnh. Từ việc này, vấn đề tên gọi cũng như xác định trung tâm hành chính – chính trị của tỉnh mới cần được xem xét, tính toán.
Ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Ảnh: Sơn Nguyễn).

Nhiều lần sáp nhập, chia tách tỉnh cho thấy các địa phương đều lựa chọn khu vực trung tâm về địa lý, thuận lợi về giao thông, có giá trị về lịch sử làm thủ phủ.

Ông dẫn chứng, phân tích từ việc tỉnh Hà Nam Ninh được thành lập trên cơ sở sáp nhập tỉnh Nam Hà (Hà Nam và Nam Định) với tỉnh Ninh Bình năm 1976, lấy thành phố Nam Định, một đô thị đã hình thành lâu đời, làm thủ phủ.

Đến năm 1992, Ninh Bình được tách ra. Đến nay, Ninh Bình đã trở thành một trong những trung tâm du lịch lớn ở phía Bắc. Tỉnh Hà Nam tái lập năm 1996 giờ cũng phát triển mạnh cả công nghiệp, du lịch. Xét về vị trí thì cả 2 tỉnh này hiện đều gần các tuyến giao thông huyết mạch. Như vậy là các tiêu chí đánh giá với “trấn Sơn Nam hạ” xưa kia (khu vực các địa phương phía Nam Hà Nội) nay đã khác.

“Việc lựa chọn vị trí trung tâm hành chính của tỉnh mới, như vậy, phải có nghiên cứu, đánh giá kỹ càng, lấy ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, người dân ở địa phương cho thấu đáo, đồng thuận”, ông Túc cho hay.

Cân nhắc nhiều tiêu chí

Từ ví dụ thực tế trước đây tỉnh Hà Bắc được tổ chức gồm Bắc Ninh với Bắc Giang, thủ phủ được xác định là Bắc Giang, ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nêu nguyên tắc được áp dụng lâu nay: trung tâm hành chính mới có thể đặt ở đô thị phát triển nhất trong số các tỉnh nhập lại với nhau.

Tuy nhiên, ông Chính cũng đặt câu hỏi, chọn trung tâm hành chính nếu chỉ dựa trên tiêu chí đô thị phát triển liệu có đầy đủ? Theo nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, các tiêu chí lựa chọn thủ phủ một tỉnh thành nên được tính toán kỹ lưỡng, thận trọng.

Theo vị này, trong việc chọn trung tâm hành chính – chính trị sau khi sáp nhập tỉnh thì vị trí địa lý là một trong những tiêu chí quan trọng. Khu vực này nên nằm ở vị trí trung tâm của các tỉnh được sáp nhập lại với nhau, bảo đảm việc đi lại thuận tiện cho người dân và giao thương trong nước cũng như quốc tế bằng đường bộ, đường sắt và hàng không.
Việc lựa chọn trung tâm hành chính – chính trị cần nghiên cứu kỹ lưỡng (Ảnh minh họa: Toàn Vũ).

Bên cạnh đó, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho rằng cần xem xét đến hiện trạng trụ sở của các tỉnh, thành được sáp nhập. Nên ưu tiên với những địa phương đã có trung tâm hành chính đã được đầu tư, hoàn thiện và đang phát huy tác dụng.

Mặt khác, nơi đặt trung tâm hành chính – chính trị phải thuận lợi nhất cho việc đi lại của cán bộ công chức trong địa phương, có tính đến giá trị lịch sử, văn hóa để vừa đáp ứng được yêu cầu phát triển, vừa bảo đảm tính kế thừa và sự phù hợp.

Về lần sáp nhập mang tính lịch sử hiện nay, ông Trần Ngọc Chính gợi ý hướng nghiên cứu sâu, khoa học và toàn diện.

Nói thêm về tên gọi các trung tâm hành chính – chính trị mới, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng Trần Ngọc Chính nhấn mạnh, đây là vấn đề quan trọng. Việc đặt tên cần lưu ý đến địa danh có giá trị lịch sử, văn hóa…

Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng dẫn chứng, trước kia, khi chọn tên cho thành phố Huế trực thuộc Trung ương có sự đóng góp ý kiến của giới chuyên gia, nhà khoa học. Lập luận được đưa ra khi đó, Huế là thương hiệu với cả thế giới, được nhắc đến nhiều hơn tên chung của cả tỉnh là Thừa Thiên Huế. Theo đó, thủ phủ của tỉnh là thành phố Huế được giữ tên gọi truyền thống.

Từ đó, vị chuyên gia gợi mở, việc đặt tên thủ phủ tỉnh mới nên vừa gợi nhớ quá khứ nhưng cũng cần gắn với thời hiện đại, cân nhắc nhu cầu phát triển. Việc lấy ý kiến nhân dân tới đây là một bước để xem xét chuyện này.