Nếu showbiz là một ván cờ thì Hoàng Thùy Linh đang thắng thế với những bước đi khôn ngoan của mình.

Từ nỗi đau đến thành quả của kẻ tiên phong

Cách đây 3 năm, Hoàng Thùy Linh từng gây nhiều ý kiến trái chiều khi ra mắt MV Bánh trôi nước. Tại thời điểm đó, cách làm nhạc và MV của Hoàng Thùy Linh khá mới với thói quen tiếp nhận thưởng thức của công chúng Việt, khiến cô vấp phải nhiều chỉ trích, phủ nhận. Người ta gọi đó là “nỗi đau của kẻ tiên phong”.

Trải qua gần 3 năm im hơi lặng tiếng, Hoàng Thùy Linh bất ngờ trở lại với album Hoàng trong năm 2019, gây tiếng vang rực rỡ và khiến công chúng cũng như giới showbiz phải “ngoái nhìn”.

Cuộc trở lại này được đánh giá là “cú giậm chân trác tuyệt”, đánh dấu một bước chuyển mình lớn trong sự nghiệp 10 năm của Hoàng Thùy Linh.

Sau chừng ấy năm, Hoàng Thùy Linh vẫn kiên định với con đường mình chọn, sử dụng World Music và chất liệu dân gian truyền thống trong văn hóa đương đại, nhưng lại thực hiện được cú lội ngược dòng khi chiếm cảm tình của đa số công chúng.

Nói Hoàng Thùy Linh giống Phi Thanh Vân: Sự nông cạn của kẻ kém hiểu biết!

Để Mị nói cho mà nghe, MV đầu tiên trong dự án Hoàng đã nhanh chóng trở thành siêu phẩm âm nhạc, khi liên tục gây bão thị trường, đạt tới hơn 100 triệu views chỉ sau vài tháng và nhận được vô vàn phản hồi tích cực từ công chúng lẫn giới chuyên môn.

Không những vậy, Để Mị nói cho mà nghe còn tạo ra cả một trường xu hướng, với hàng loạt bản cover, meme, ảnh chế… Nó thực sự trở thành một mã văn hóa đại chúng trong thời hiện đại.

Thừa thắng xông lên, Hoàng Thùy Linh tiếp tục tung các MV tiếp theo như Tứ phủ, Duyên âm và cũng được đón nhận.

Nhờ những thành công liên tiếp này, Hoàng Thùy Linh đã đại thắng với 4 giải Cống Hiến, 6 giải Làn Sóng Xanh, 2 giải Mai Vàng. Đây là thành quả cho tài năng và sự tiên phong của Hoàng Thùy Linh.

Trong những tháng đầu 2020, ảnh hưởng của dịch bệnh khiến toàn thể showbiz bị đóng băng. Không ai dám liều mình hoạt động tại thời gian này.

Vậy nhưng, cách đây ít hôm, Hoàng Thùy Linh đã gây bất ngờ khi tung MV Kẻ cắp gặp bà già (một sản phẩm tiếp theo trong album Hoàng). Và một lần nữa, cô khiến công chúng và giới chuyên môn phải nể phục trước đẳng cấp khác biệt trong cá tính, sáng tạo của mình.

So với các MV trước của Hoàng Thùy Linh và nhiều nghệ sĩ khác, Kẻ cắp gặp bà già thực sự đạt tới một đẳng cấp khác biệt.

Xây dựng MV giả tưởng giữa văn hóa dân gian và nghệ thuật Tây phương – Chỉ duy nhất Hoàng Thùy Linh làm được

Ấn tượng đầu tiên mà ai cũng thấy khi xem MV Kẻ cắp gặp bà già là dấu ấn sắc nét của những điển tích, hình tượng văn hóa dân gian thuần Việt như tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống, thần thoại, truyện cổ tích, Truyện Kiều, đạo Mẫu…

Nhưng ít ai nhận thấy, cái tài của Hoàng Thùy Linh không chỉ nằm ở việc sử dụng văn hóa dân gian, mà còn kết hợp khéo léo với nhiều xu hướng âm nhạc đương đại trên thế giới.

Kẻ cắp gặp bà già khác hoàn toàn với những MV sử dụng văn hóa dân gian của các nghệ sĩ trước đây ở chỗ, nó không mang màu sắc cổ kính, cũ kĩ, hoài niệm thường thấy. Nói cách khác, Hoàng Thùy Linh không làm MV phục cổ hay MV tài liệu về văn hóa dân gian.

Thay vào đó, cô kết hợp văn hóa dân gian với chất liệu, màu sắc, tạo hình, mỹ thuật của những xu hướng nghệ thuật đương đại Tây phương.

Tổng thể Kẻ cắp gặp bà già được xây dựng theo dạng thức Fantastical Music Video (tạm gọi là MV giả tưởng, viễn tưởng) mang dấu ấn “Futuristic” (vị lai), một loại hình MV được ưa chuộng trên thế giới trong thời hậu hiện đại, với các nghệ sĩ lớn như Bjork, Lady Gaga, Spice Girls, Madonna, Aqua, Backstreet Boys…

Có thể thấy đôi nét tương đồng giữa Kẻ cắp gặp bà già và MV Utopia của bậc thầy Indie Bjork.

Loại hình Fantastical Music Video vốn đã được một số nghệ sĩ thực hiện trước đây như Hồng Nhung, Bích Phương, Tóc Tiên… Nhưng chưa ai kết hợp được chất Futuristic với văn hóa dân gian thuần Việt như Hoàng Thùy Linh.

Ở loại hình MV này, Hoàng Thùy Linh sử dụng những mảng màu sắc, ánh sáng, tạo hình, bối cảnh, mỹ thuật mang nhiều dấu ấn của nghệ thuật đại chúng Tây phương như Pop Art, Punk Rock, Futurisme (chủ nghĩa vị lai), Nouvelle Figuration, Futuristic Style.

 

Chúng được thể hiện qua trang phục, màu tóc, móng tay, miếng trầu têm cánh phượng, nồi cơm điện in hoa văn bát hương… Tất cả đều nhất quán ở dấu ấn “Futuristic” (vị lai).

Chẳng hạn, Hoàng Thùy Linh sử dụng những trang phục mang tính lịch sử từ thời Lê sơ, nhưng lại thiết kế cách tân, phối nhiều màu sắc sinh động, hay in tranh dân gian lên trang phục (một phong cách thường thấy ở dòng thời trang Futuristic Style). Điều này tạo nên một cảm hứng tươi mới, không nặng nề.

Ngược lại, ở trang phục của Mẫu Thượng Ngàn, cô lại tối giản về họa tiết, màu sắc, tạo nên nét thanh thoát.

Chất trào phúng, tấn phong và hạ bệ (thủ pháp của nghệ thuật phương Tây) được Hoàng Thùy Linh sử dụng triệt để trong MV Kẻ cắp gặp bà già, khi cô tự tay bẻ vỡ những điển tích, điển cố để thể hiện nội dung, hàm ý riêng của mình.

Chẳng hạn, chi tiết Chức Nữ đợi Ngưu Lang suốt một năm trời nhưng lại bị tình nhân phản bội thể hiện một góc nhìn mới của Hoàng Thùy Linh về tình yêu thời hiện đại. Theo đó, phụ nữ không cần sống chết ở với một người đàn ông bội bạc chỉ vì định kiến xã hội. Hãy mạnh dạn tung cánh bay đi tìm tình yêu tốt hơn cho mình.

Hay, chi tiết cô dâu Chuột gài bẫy vua Mèo thể hiện sự vùng dậy của phụ nữ trong cuộc đấu tranh nhân quyền, nữ quyền. Nếu bức tranh dân gian Đám cưới chuột chỉ phản ánh hiện thực bất công giai cấp trong xã hội thì Hoàng Thùy Linh đã viết thêm một trang mới là sự vùng lên của con người.

Bản thân Hoàng Thùy Linh không cố tỏ ra huyền bí, ma mị theo lối phục cổ truyền thống, mà diễn với những biểu cảm sinh động, đậm chất trào phúng, ngụ ngôn (một nét châm biếm thường thấy ở nghệ thuật đại chúng Tây phương). Việc cô mời Hậu Hoàng (nhân vật châm biếm đang hot trên mạng xã hội) vào đóng MV cũng nằm trong ý đồ này.

Cách bài trí, lồng ghép phông chữ, màu sắc, bối cảnh trong MV cũng đậm chất hài hước, trào phúng, chứ không hề gồng gánh để tỏ ra quyền lực, liêu trai như người ta thường làm với đạo Mẫu, văn hóa dân gian.

Việc kết hợp giữa văn hóa dân gian thuần Việt và nghệ thuật đại chúng Tây phương trong thổng thể Fantastical Music Video đậm nét “Futuristic” (vị lai) đã giúp Kẻ cắp gặp bà già trở nên mới lạ, độc đáo, vừa hiện đại, bắt trend, bắt mắt, lại vừa sâu sắc, giàu giá trị nội dung.

Đây là điều chỉ duy nhất Hoàng Thùy Linh làm được tính đến thời điểm hiện tại. Nó thể hiện một sự cách tân mới trong nghệ thuật, mở ra hướng đi khá hấp dẫn cho các thế hệ ca sĩ tiếp theo.

Những khai phá độc đáo, tiên phong về nữ quyền từ đạo Mẫu